Φίλντινγκ, Χένρι

(Fielding, Σάρπχαμ Παρκ, Σόμερσετ 1707 – Λισαβόνα 1754). Άγγλος συγγραφέας. Οι δικοί του, μικροί κτηματίες και ξεπεσμένοι αριστοκράτες, τον έστειλαν στο Ίτον και κατόπιν στο Λέιντεν για να σπουδάσει νομικά. Όταν γύρισε στο Λονδίνο, ο νεαρός Φ. Προτίμησε να κερδίζει χρήματα γράφοντας μέτριες κωμωδίες και σάτιρες: το γνωστότερο από τα έργα του αυτά είναι ο Tom Thumb (1703), παρωδία των ηρωικών τραγωδιών. Η θεατρική πείρα τον βοήθησε όμως στο χειρισμό του διαλόγου, τεχνική στην οποία, ως μυθιστοριογράφος, αναδείχθηκε σε δάσκαλο και πρωτοπόρο. Αργότερα, ακολουθώντας τα ίχνη του Ντεφόε και του Άντισον, διηύθυνε πολιτικοφιλολογικά περιοδικά (The Champion, The Covent Garden Journal). Στο Λονδίνο ακολούθησε το νομικό επάγγελμα και το 1740 ο προστάτης του λόρδος Λίτελτον πέτυχε να τον διορίσει ειρηνοδίκη στο Γουεστμίνστερ: ήταν άριστος δικαστής, εισηγητής σημαντικών μεταρρυθμίσεων στη δικονομία και στην οργάνωση των φυλακών. Το 1754, στη διάρκεια ενός ταξιδιού του στην Πορτογαλία –για το οποίο άφησε μια λαμπρή περιγραφή (που εκδόθηκε μετά τον θάνατό του το 1755)– πέθανε ξαφνικά. Όλο τον πλούτο της ζωής του, την αντίδραση στο ανερχόμενο αστικό κύμα, με τη διαυγή, απλή, νεανική ψυχή που τον έκανε να μισεί την κάθε υποκρισία, την αισθηματολογική παραμόρφωση, τη θρησκοληψία, κι όλη την ορμητικότητα του πεφωτισμένου αριστοκράτη την εκδήλωσε στο αφηγηματικό έργο του. Το πρώτο σύντομο έργο του Απολογία για τη ζωή της κυρίας Σαμέλα Άντριους (1741) είναι παρωδία της Παμέλας του Ρίτσαρντσον και έδωσε την αφορμή για το επόμενο έργο του, την Ιστορία των περιπετειών του Τζόζεφ Άντριους και του φίλου του κ. Άιμπραμ Άνταμς (1742): η υπηρετριούλα Σαμέλα κοροϊδεύει το αφεντικό της, αντίθετα ο σεμνός αδελφός της Τζόζεφ κινδυνεύει να βιαστεί από την κυρά του και τη θερμή συνοδό της. Το άδικο διώξιμο από το σπίτι των Μπούμπι γίνεται αφορμή για το ταξίδι του Τζόζεφ στην αγγλική ύπαιθρο με τη συντροφιά του απλοϊκού παπά Άνταμς. Η σάτιρα μετατρέπεται σε κωμωδία ηθών, σε «κωμική εποποιία σε πεζό» όλης της αγγλικής κοινωνίας. Ο Φ. Καταφεύγει στις μεθόδους της κλασικής κωμωδίας για να βάλει τάξη στο τυπικό πλήθος της κωμικής αφήγησης. Μια επιστροφή στη σάτιρα, εμπλουτισμένη με στοιχεία φάρσας και άγρια ειρωνεία που θυμίζει Σουίφτ, βρίσκεται στην Ιστορία του μακαρίτη Τζόναθαν Ουάιλντ του Μεγάλου (1743): η ιστορία του κακοποιού Ουάιλντ, που ο Ντεφόε είχε αφηγηθεί ως νατουραλιστής, τείνει να γίνει το εντυπωσιακό ηθικό πορτρέτο μιας κοινωνίας της οποίας η οργάνωση και οι αξίες διαπλάθουν και στηρίζουν το «μεγαλείο» του ήρωα. Αλλά ο ώριμος Φ. Απομακρύνεται από τους τόσο βίαιους και πικρούς τόνους και μάλλον αντιδρά στον αστικό αισθηματισμό και υποκειμενισμό με μια ρωμαλέα φλέβα κωμικότητας, χιούμορ και κλίση προς τη φάρσα, με μια οπτασία του φιλελεύθερου κόσμου, που κηρύσσει την επιστροφή στη φύση, στο ωραίο και στη φρόνιμη ειρωνεία της κλασικής παράδοσης. Στους προλόγους των δύο μεγάλων μυθιστορημάτων του, όπου εκθέτει την κωμικοτραγική ποιητική του, ο Φ. Αναφέρει ως δασκάλους του τον Όμηρο, τον Αριστοφάνη, τον Ραμπελέ, τον Θερβάντες, τον Σέξπηρ, τον Μολιέρο και συγγραφείς του 18ου αι., όπως οι Μαριβό, Λεσάζ, Σουίφτ και Βολτέρος. Η ιστορία του Τομ Τζονς, ενός απόπαιδου, που εκδόθηκε σε 18 βιβλία, από τα οποία το καθένα προλογίζεται με μια μεγάλη μελέτη, σημείωσε το αποκορύφωμα του έργου του συγγραφέα. Είναι η ιστορία των χιουμοριστικών περιπετειών του Τομ, ενός βρέφους που βρέθηκε έκθετο και που διώχνεται από τον ευεργέτη του Oλουόρδι (πρότυπο πνευματικών αρετών) για τη μεγαλοφυή αταξία του, που τον κάνει να κατακτά την αγάπη όλων εκείνων για τους οποίους, όπως αυτός, κάθε μικρό παράπτωμα προέρχεται από τη «φυσική καλοσύνη της καρδιάς» και να γίνεται αντιπαθητικός σε όλους τους υποκριτές, τους υπολογιστές, τους εγκεφαλικούς. Ακολουθώντας τον αφελή και γελοίο δάσκαλο Πάρτριτζ, ο Τομ αντιμετωπίζει στην ύπαιθρο και στο Λονδίνο μια σειρά από κωμικές, πικάντικες, μισοδραματικές περιπέτειες, ώσπου τα μπλεξίματα της υπόθεσης δεν λύνονται με την αποκάλυψη ότι είναι ανιψιός του Oλουόρδι και επομένως άξιος να παντρευτεί την αριστοκράτισσα αγαπημένη του Σοφία. Παρά τις επιφυλάξεις του γιατρού Τζόνσον, τις ηθικολογικές κατηγορίες των ελισαβετιανών και τις αισθητικές του Χένρι Τζέιμς, το μυθιστόρημα απέκτησε φήμη που την επέβαλαν οι ρομαντικοί (Χάζλιτ, Λαμπ, Κόλεριτζ) και επηρέασε πολύ μυθιστοριογράφους όπως οι Ντίκενς, Τρόλοπ κλπ. Δεν μπορεί όμως να ειπωθεί ότι ο ρεαλισμός του Φ. Εισχώρησε κάτω από τις αστικές εξιδανικεύσεις έως τη βαθιά αντιφατική ουσία του πραγματικού ή αποκάλυψε με σύγχρονο τρόπο την προβληματική φύση του. Το όραμά του, στην πραγματικότητα, είναι πλασμένο σύμφωνα με τους καθιερωμένους κωμικούς τύπους και ενσαρκώνει, παρά την απαλλαγμένη από προκαταλήψεις και ουμανιστική νεανική τάση του συγγραφέα, τα ηθικοκοινωνικά κριτήρια του αριστοκρατικού συντηρητισμού. Μορφωμένος και άνθρωπος του κόσμου που νιώθει τον κλασικισμό ως μεγαλειώδη τρόπο ζωής και προνόμιο του αριστοκρατικού πνεύματος, ο Φ. Περιφρονεί τη νέα νοοτροπία με τον ενθουσιασμό της, την ηθικολογία της και τις ενδοσκοπικές τάσεις της, και νιώθει τον εαυτό του πιο κοντά σε ορισμένες αρετές του λαού: γερή ελευθεριότητα, ειλικρίνεια, έστω και απότομη, αντιπάθεια σε καθετί που είναι πρόστυχο και θηλυπρεπές, συγκεκριμένη και σκεπτικιστική απλότητα στους τρόπους. Το τελευταίο μυθιστόρημά του Αμέλια (1751) κλίνει απροσδόκητα προς το δακρύβρεχτο αστικό δράμα, και μάλιστα προς την επιτηδευμένη τεχνοτροπία ενός Ρίτσαρντσον· ο συγγραφέας φαίνεται να προσεγγίζει στην ηθική που επικρατεί. Πρόκειται για την ιστορία ενός άμυαλου ζευγαριού, που κινείται μέσα σε στερήσεις και περιπέτειες, κινδυνεύει να καταστραφεί εξαιτίας της κλαψιάρικης αδυναμίας του άντρα και σώζεται από την ταπεινοφροσύνη και το πνεύμα θυσίας της ηρωίδας. Έργο κουραστικό, μελαγχολικό, διαποτισμένο από δυσπιστία, φαίνεται να εκφράζει τη δύση αυτού του ρωμαλέου πνεύματος, του οποίου ο Φ. ήταν πραγματικά ο τελευταίος εκπρόσωπος.